کسانی که آن حضرت را دیده‌اند

436- الحديث الثانی و هو الثالث و الستون و سبعة مائة

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ وَ كَانَ أَسَنَّ شَيْخٍ مِنْ وُلْدِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) بِالْعِرَاقِ فَقَالَ: رَأَيْتُهُ بَيْنَ الْمَسْجِدَيْنِ وَ هُوَ غُلامٌ(ع)

ترجمه: محمد بن اسماعیل بن موسى بن جعفر كه پیر مردترین اولاد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم در عراق بود، گفت آن حضرت را میان دو مسجد (مكه و مدینه یا مسجد كوفه و سهله یا مسجد سهله و صعصعه) دیدم و او هنوز كودكى نابالغ بود.

437- الحديث الثالث و هو الرابع و الستون و سبعة مائة

عَنِ مُوسَى بْنُ‏ مُحَمَّدِ بْنِ الْقَاسِمِ بْنِ حَمْزَةَ بْنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ: حَدَّثَتْنِي حَكِيمَةُ ابْنَةُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ وَ هِيَ عَمَّةُ أَبِيهِ أنّها رَأَتْهُ لَيْلَةَ مَوْلِدِهِ وَ بَعْدَ ذَلِكَ

ترجمه: موسى بن محمد گوید: حكیمه دختر محمد بن على (امام جواد) علیها السلام كه عمه پدر آن حضرت (یعنی عمه امام عسکی علیه‌السلام) است به من گفت كه خود او آن حضرت را در شب ولادتش و هم بعد از آن دیده است.

438- الحديث الرابع و هو الخامس و الستون و سبعة مائة

عَنْ حَمْدَانَ الْقَلانِسِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِلْعَمْرِيِّ قَدْ مَضَى أَبُومُحَمَّدٍ(ع) فَقَالَ: قَدْ مَضَى وَ لَكِنْ قَدْ خَلَّفَ فِيكُمْ مَنْ رَقَبَتُهُ مِثْلُ هَذَا وَ أَشَارَ بِيَدِهِ (صحیح).

ترجمه: قلانسى گوید، به عمرى گفتم: امام حسن عسكرى علیه‌السلام در گذشت، گفت او در گذشت ولى در میان شما كسى را كه گردنش این چنین است جانشین گذاشت - و با دست خود اشاره كرد (به حدیث 857 رجوع شود).

439- الحديث الخامس و هو السادس و الستون و سبعة مائة

عَنْ فَتْحٍ مَوْلَى الزُّرَارِيِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَاعَلِيِّ بْنَ مُطَهَّرٍ يَذْكُرُ أَنَّهُ: قَدْ رَآهُ وَ وَصَفَ لَهُ قَدَّهُ

ترجمه: فتح گوید: از اباعلى بن مطهر شنیدم نقل مى‌كرد كه خود او آن حضرت را دیده و قامتش را براى او وصف كرده است.

440- الحديث السادس و هو السابع و الستون و سبعة مائة

عَنْ خَادِمٍ لِإِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدَةَ النَّيْسَابُورِيِّ أنّها قَالَتْ: كُنْتُ وَاقِفَةً مَعَ إِبْرَاهِيمَ عَلَى الصَّفَا فَجَاءَ(ع) حَتَّى وَقَفَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَ قَبَضَ عَلَى كِتَابِ مَنَاسِكِهِ وَ حَدَّثَهُ بِأَشْيَاءَ

ترجمه: كنیز ابراهیم بن عبده نیشابورى گوید: من با ابراهیم روى كوه صفا ایستاده بودم، آن حضرت علیه‌السلام آمد و بالاى سر ابراهیم ایستاد و كتاب مناسكش را به دست گرفت و با او مطالبى گفت.

441- الحديث السابع و هو الثامن و الستون و سبعة مائة

عَنْ أَبِي‌عَبْدِاللَّهِ بْنِ صَالِحٍ أَنَّهُ رَآهُ عِنْدَ الْحَجَرِ الْأَسْوَدِ وَ النَّاسُ يَتَجَاذَبُونَ عَلَيْهِ وَ هُوَ يَقُولُ: مَا بِهَذَا أُمِرُوا

ترجمه: عبدالله بن صالح گوید كه خود او آن حضرت را نزد حجر الاسود دید و مردم (براى بوسیدن حجر) نزاع و كشمكش داشتند و آن حضرت مى‌فرمود: به چنین چیزی مأمور نشده‌اند (بلكه اگر بوسیدن بدون مزاحمت ممكن شد باید ببوسند، وگرنه به اشاره با دست اكتفا كنند).

بَابٌ فِي تَسْمِيَةِ مَنْ رَآهُ(ع)

عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيِّ قَالَ: اجْتَمَعْتُ أَنَا وَ الشَّيْخُ أَبُوعَمْرٍو رَحِمَهُ اللَّهُ عِنْدَ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ فَغَمَزَنِي أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ الْخَلَفِ فَقُلْتُ لَهُ: يَا أَبَاعَمْرٍو إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَكَ عَنْ شَئ وَ مَا أَنَا بِشَاكٍّ فِيمَا أُرِيدُ أَنْ‏ أَسْأَلَكَ عَنْهُ فَإِنَّ اعْتِقَادِي وَ دِينِي أَنَّ الْأَرْضَ لا تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ إِلا إِذَا كَانَ قَبْلَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ بِأَرْبَعِينَ يَوْماً فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ رُفِعَتِ الْحُجَّةُ وَ أُغْلِقَ بَابُ التَّوْبَةِ فَلَمْ يَكُ يَنْفَعُ نَفْساً إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْراً فَأُولَئِكَ أَشْرَارٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُمُ الَّذِينَ تَقُومُ عَلَيْهِمُ الْقِيَامَةُ وَ لَكِنِّي أَحْبَبْتُ أَنْ أَزْدَادَ يَقِيناً وَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ(ع) سَأَلَ رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يُرِيَهُ كَيْفَ يُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ: أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ؟ قَالَ: بَلَى وَ لَكِنْ لِيَطْمَئِنَّ قَلْبِي؛ وَ قَدْ أَخْبَرَنِي أَبُوعَلِيٍّ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنْ أَبِي‌الْحَسَنِ(ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ وَ قُلْتُ: من أُعَامِلُ أَوْ عَمَّنْ آخُذُ وَ قَوْلَ مَنْ أَقْبَلُ؟ فَقَالَ لَهُ: الْعَمْرِيُّ ثِقَتِي فَمَا أَدَّى إِلَيْكَ عَنِّي فَعَنِّي يُؤَدِّي وَ مَا قَالَ لَكَ عَنِّي فَعَنِّي يَقُولُ فَاسْمَعْ لَهُ وَ أَطِعْ فَإِنَّهُ الثِّقَةُ الْمَأْمُونُ؛ وَ أَخْبَرَنِي أَبُوعَلِيٍّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَامُحَمَّدٍ(ع) عَنْ مِثْلِ ذَلِكَ فَقَالَ لَهُ: الْعَمْرِيُّ وَ ابْنُهُ ثِقَتَانِ فَمَا أَدَّيَا إِلَيْكَ عَنِّي فَعَنِّي يُؤَدِّيَانِ وَ مَا قَالا لَكَ فَعَنِّي يَقُولانِ فَاسْمَعْ لَهُمَا وَ أَطِعْهُمَا فَإِنَّهُمَا الثِّقَتَانِ الْمَأْمُونَانِ، فَهَذَا قَوْلُ إِمَامَيْنِ قَدْ مَضَيَا فِيكَ قَالَ: فَخَرَّ أَبُوعَمْرٍو سَاجِداً وَ بَكَى ثُمَّ قَالَ: سَلْ حَاجَتَكَ فَقُلْتُ لَهُ: أَنْتَ رَأَيْتَ الْخَلَفَ مِنْ بَعْدِ أَبِي‌مُحَمَّدٍ(ع) فَقَالَ: إِي وَ اللَّهِ وَ رَقَبَتُهُ مِثْلُ ذَا وَ أَوْمَأَ بِيَدِهِ، فَقُلْتُ لَهُ: فَبَقِيَتْ وَاحِدَةٌ فَقَالَ لِي: هَاتِ قُلْتُ: فَالِاسْمُ قَالَ: مُحَرَّمٌ عَلَيْكُمْ أَنْ تَسْأَلُوا عَنْ ذَلِكَ وَ لا أَقُولُ هَذَا مِنْ عِنْدِي فَلَيْسَ لِي أَنْ أُحَلِّلَ وَ لا أُحَرِّمَ وَ لَكِنْ عَنْهُ(ع) فَإِنَّ الْأَمْرَ عِنْدَ السُّلْطَانِ أَنَّ أَبَامُحَمَّدٍ مَضَى وَ لَمْ يُخَلِّفْ وَلَداً وَ قَسَّمَ مِيرَاثَهُ وَ أَخَذَهُ مَنْ لا حَقَّ لَهُ فِيهِ وَ هُوَ ذَا عِيَالُهُ يَجُولُونَ لَيْسَ أَحَدٌ يَجْسُرُ أَنْ يَتَعَرَّفَ إِلَيْهِمْ أَوْ يُنِيلَهُمْ شَيْئاً وَ إِذَا وَقَعَ الِاسْمُ وَقَعَ الطَّلَبُ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَمْسِكُوا عَنْ ذَلِكَ(صحیح)

قال الکلینی.قدس سره و حدثنی شیخ من أصحابنا – ذهب عنی اسمه – أن أباعمرو سأل عن احمد بن اسحاق عن مثل هذا فأجاب بمثل هذا(صحیح).

ترجمه: حمیرى گوید: من و شیخ ابوعمرو (عثمان بن سعید عمرى نایب اول) رحمة الله نزد احمد ابن اسحاق گرد آمدیم، احمد بن اسحاق به من اشاره كرد كه درباره جانشین (امام حسن عسكرى) از شیخ بپرسم، من به او گفتم، اى اباعمرو! من مى‌خواهم از شما چیزى بپرسم كه نسبت به آن شك ندارم، زیرا اعتقاد و دین من این است كه زمین هیچ‌گاه از حجت خالى نمى‌ماند، مگر چهل روز پیش از قیامت و چون آن روز برسد، حجت برداشته و راه توبه بسته شود آن‌گاه كسى كه از پیش ایمان نیاورده و یا در دوران ایمانش كار خیرى نكرده، ایمان آوردنش سودش ندهد» و ایشان بدترین مخلوق خداى عزوجل باشند و قیامت علیه ایشان برپا مى‌شود، ولى من دوست دارم كه بر یقینم افزوده گردد، همانا حضرت ابراهیم علیه‌السلام از پروردگار عزوجل درخواست كرد كه به او نشان دهد. چگونه مردگان را زنده مى‌كند «فرمود: مگر ایمان ندارى؟ عرض كرد: چرا ولى براى این‌كه دلم مطمئن شود».

و ابوعلى احمد بن اسحاق به من خبر داد كه از حضرت هادى علیه‌السلام سؤال كردم، با كه معامله كنم؟ یا احكام دینم را از كه به دست آورم؟ و سخن كه را بپذیرم؟ به او فرمود: عَمرى مورد اعتماد من است آن‌چه از جانب من به تو رساند، حقیقتا از من است و هر چه از جانب من به تو گوید، قول من است، از او بشنو و اطاعت كن كه او مورد اعتماد و امین است و نیز ابوعلى به من خبر داد كه او از حضرت امام حسن عسكرى علیه‌السلام همین سؤال را كرده و او فرموده است: عَمرى و پسرش (محمد بن عثمان، نایب دوم) مورد اعتماد هستند، هر چه از جانب من به تو رسانند، حقیقتا از جانب من رسانیده‌اند و هر چه به تو گویند، از من گفته‌اند، از آن‌ها بشنو و اطاعت كن كه هر دو مورد اعتماد و امینند، این سخن دو امام است كه درباره شما صادر شده است.

ابوعمرو به سجده افتاد و گریه كرد، آن‌گاه گفت: حاجتت را بپرس، گفتم: شما جانشین بعد از امام حسن عسكرى علیه‌السلام را دیده‌اى؟ گفت: آرى به خدا، گردن او این چنین بود و با دست اشاره كرد. (به حدیث 432- الحديث الرابع و هو التاسع و الخمسون و سبعة مائة رجوع شود) گفتم: یك مسأله دیگر باقى مانده، گفت: بگو، گفتم: نامش چیست؟ گفت: بر شما حرام است كه نام او را بپرسید و من این سخن از پیش خود نمى‌گویم، زیرا براى من روا نیست كه چیزى را حلال یا حرام كنم، بلكه این سخن خود آن حضرت علیه‌السلام است، زیرا مطلب نزد سلطان (معتمد عباسى كه در 12 رجب 256 خلیفه شد) چنین وانمود شده كه امام حسن عسكرى وفات نموده و فرزندى از خود به‌جا نگذاشته و میراثش قسمت شده و كسى كه حق نداشته (جعفر كذاب) آن را برده و خورده است و عیالش آواره شده‌اند و كسى جرأت ندارد با آن‌ها آشنا شود یا چیزى به آن‌ها برساند و چون اسمش در زبان‌ها افتاد، تعقیبش مى‌كنند، از خدا بپرهیزید و از این موضوع دست نگهدارید.

كلینى (رحمه الله) گوید: شیخى از اصحاب ما (شیعیان) كه نامش از یادم رفته به من گفت: ابوعمرو از احمد بن اسحاق همین پرسش را كرد و او هم همین جواب را گفت.

بَابُ الْإِشَارَةِ وَ النَّصِّ إِلَى صَاحِبِ الدَّارِ(ع)

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ بِلالٍ قَالَ: خَرَجَ إِلَيَّ مِنْ أَبِي‌مُحَمَّدٍ قَبْلَ مُضِيِّهِ بِسَنَتَيْنِ يُخْبِرُنِي بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَيَّ مِنْ قَبْلِ مُضِيِّهِ بِثَلاثَةِ أَيَّامٍ يُخْبِرُنِي بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ

ترجمه: محمد بن على بن بلال گوید: از جانب امام حسن عسكرى، دو سال پیش از وفاتش پیامى به من رسید كه از جانشین بعد از خود به من خبر داد، بار دیگر سه روز پیش از وفاتش، پیامى رسید و از جانشین بعد از خود به من خبر داد.